Kto, z kim i dlaczego?

Ptaki zwykle kojarzą nam się ze śpiewem, gniazdami i pięknymi piórami. Poza tymi walorami, przy bardziej wnikliwej analizie, można dostrzec i inne ciekawe zwyczaje czy niezwykłe wręcz umiejętności przy zdobywaniu pokarmu lub współżyciu z innymi gatunkami.

W wielu filmach przyrodniczych widzieliśmy obrazki jak stada bąkojadów lub czapelek, siedzące na skórze żyraf, nosorożców, bawołów czy innych dużych zwierząt, pracowicie uganiały się za owadami, przy okazji oczyszczając ją z pasożytów czy łuszczącej się skóry. Z pozoru nic w tym dziwnego. Jednak anatomia tych ptaków też jest do tego zadania przystosowania. Dzioby maja spłaszczone i ostre by przeczesywać sierść i penetrować fałdy skóry, a ostre pazurki pozwalają utrzymać się nawet pod brzuchami „obsługiwanych” ssaków.

Szczytowym osiągnięciem w tej współpracy jest koegzystencja pijawnika zwanego też żwirowcem nilowym. Ptaki te występują w Afryce, wszędzie tam gdzie żyją krokodyle i niejako „na etacie” zajmują się wyjadaniem resztek pożywienia i usuwania pasożytów z ogromnych, szeroko otwartych paszczy tych gadów. Ptaki gnieżdżą się na piasku w pobliżu tych miejsc, gdzie wylegują się krokodyle, w razie niebezpieczeństwa dziobiąc je ostrzegają, jako że krokodyle nie słyszą, swoje jaja natomiast przysypują piaskiem.

Na wyspach Galapagos żyją ogromne żółwie. Podobnie jak krokodyle mają swoich „lekarzy”. Są nimi tamtejsze zięby Darwina. Żółwie, aby umożliwić ptakom usuwanie insektów, wyciągają wysoko szyje i dźwigają swoje ogromne skorupy.

Kolejnym przykładem zgodnego współżycia ptaków i gadów jest wspólna nora wykopana w ziemi, zamieszkiwana przez pary nawałników, dużych ptaków morskich i heaterii – tuatara. Te bardzo rzadkie gady żyją na jednej z wysp Nowej Zelandii. Nory zajmowane są przez te dwa gatunki niezależnie, kto ją wykopał. Przypuszczalnie i w tym przypadku też dochodzi do wspólnych korzyści.

Ptaki przy zwalczaniu pasożytów też korzystają z usług innych zwierząt. Wykorzystują do tego celu na przykład mrówki, a konkretnie kwas mrówkowy, który one wydzielają w czasie obrony gniazda. Wrony i sójki rozkopują ściółkę na mrowiskach. Rozwścieczone mrówki obłażą te ptaki i kąsając skrapiają pióra kwasem mrówkowym, który działa jako środek niszczący uciążliwe pasożyty żyjące wśród ptasich piór.

Wielokrotnie wspominałem o kunszcie ptaków w czasie wicia gniazd. W Indiach żyje ptak zwany krawcem. Nazwa ta jest bardzo uzasadniona, gdyż ptak ten zszywa kilka zwisających koło siebie liści w rodzaj worka, w którym następnie wije normalne gniazdo. Do zszywania wykorzystuje pajęczynę. Najpierw na krawędzi liścia robi dziobkiem otworek przewleka pajęczynę, chwyta dziobkiem kolejny liść, przyciąga i przytrzymuje go nogą, robi otworek i przewleka pajęczynę z poprzedniego liścia. Po szczepieniu liści robi ścieg jak zawodowa szwaczka, zszywając kolejne liście potrzebne do wykonania pomieszczenia na gniazdo.

Niektóre ptaki potrafią wykorzystać do swoich celów inne zwierzęta lub nawet ludzi.

Ale o tym napiszę w następnej części.

Autor: Andrzej Patorski

2011-12-15