Strzelcy

Zwierzęta wychowujące swoje młode usiłują je mniej lub bardziej skutecznie chronić przed wrogami. Jedne starannie ukrywają swoje gniazda, inne czynnie atakują intruzów. Ptaki też to robią w różny sposób. Duże ptaki drapieżne, bociany, gęsi czy łabędzie są bardzo niebezpieczne i mogą pokaleczyć nawet dorosłego człowieka. Mniejsze też atakują, ale głównie głośnym skrzekiem usiłują odpędzić intruza. Najbardziej efektownie i efektywnie walczą kwiczoły i dudki.

Kwiczoł to ptak nieco większy od szpaka, ubarwiony dość kolorowo: głowa i kuper są szare, brązowy grzbiet i skrzydła, pierś i brzuch jasne z ciemniejszymi plamkami, ogon czarny. Kwiczoła łatwo można rozpoznać w locie, bo wydaje w czasie lotu skrzypiące dźwięki, od czego pochodzi jego nazwa. Najczęściej można je spotkać w pobliżu rzeki, stawów, starych drzewostanów, a szczególnie chętnie gniazdują w pobliżu wilgotnych łąk. Gniazda zakładają w koloniach nawet do 30 - 40 par. W przeszłości kwiczoły były ptakami łownymi, a ich bardzo cenione mięso uchodziło za przysmak i miało znakomity smak od nasion jałowca, którymi zresztą też się żywią.

Kwiczoły stają się na naszym terenie ptakami licznymi. Ich przerost ma negatywny wpływ na inne populacje ze względu na konkurencje pokarmową. Szczególnie w zimie wyjadają wszystkie owoce pozostałe na drzewach. Letnią porą bardzo im smakują porzeczki i wiśnie. Potrafią w kilka godzin oczyścić z porzeczek kilka krzewów i z tego powodu są ptakami nielubianymi.

Kwiczoły są ptakami o wyraźnych terytoriach, których bronią zdecydowanie i bardzo skutecznie. Pierwsze ataki polegają na głośnym skrzeczeniu i bliskim podlatywaniu. Brak przezorności intruza kończy się przeważnie tragicznie. Kwiczoły atakując, celnie uderzają odchodami. Oblepiony nimi ptak nie może latać. Najgroźniejsze jest to dla ptaków drapieżnych, które nie mogąc nic złowić padają z głodu. Najczęściej giną pustółki, sowy i jastrzębie. W ten sam sposób atakują ludzi i zwierzęta drapieżne, które pojawią się zbyt blisko kolonii.

Kolejnym ptakiem, którego chcę Państwu przybliżyć jest dudek. Jest to ptak niezwykły zarówno pod względem ubarwienia, wyglądu jak i zachowania. Występuje co raz rzadziej, ponieważ wycinanie starych dziuplastych drzew pozbawia go miejsc lęgowych. Dudek jest nieco mniejszy od kawki z długim zakrzywionym dziobem i bardzo ruchliwym pokaźnym czubem na głowie, który co chwila rozkłada i składa przy każdym zaniepokojeniu. Ubarwienie dudka jest rdzawobrązowe z białymi i czarnymi pasami.

Dudki wybierają na swoje tereny lęgowe okolice urozmaicone, gdzie lasy poprzeplatane są polami i pastwiskami. Szczególnie lubi okolice porośnięte topolami i wierzbami. Dudka łatwiej można usłyszeć niż zobaczyć, bo jest to ptak ostrożny i unika ludzi. Głos podobny do dalekiego szczekania psa „udududu” niesie się daleko. Dudek bardzo oryginalnie zachowuje się, gdy jest bardzo przestraszony lub widzi nadlatującego napastnika. Siada na ziemi, rozpościera szeroko skrzydła, a dziób podnosi do góry. Staje się prawie niewidoczny i jego kolorowe upierzenie w barwie zlewa się z podłożem. Dudki żywią się owadami. Najczęściej łowi muchy, chrząszcze, świerszcze, mrówki, gąsienice i dżdżownice.

Dudki najczęściej ścielą gniazda w wypruchniałej topoli lub wierzbie. Czasami zakłada gniazda w różnych zakamarkach. Młode dudki w gnieździe bronią się same. Już po kilku dniach od wylęgu potrafią opryskać kałem intruza. Zaniepokojone odwracają się kuprem do wylotu i strzelają odchodami zmieszanymi z cuchnąca wydzieliną gruczołów kuprowych. Po kilku dniach ta umiejętność dochodzi do perfekcji, co sprawia, że nawet koty unikają gniazd dudka. Taki strzał może dochodzić do kilkudziesięciu centymetrów.

Możemy pomóc temu pięknemu ptakowi wieszając odpowiednie skrzynki lęgowe w tych terenach gdzie można liczyć na jego osiedlenie.

Autor: Andrzej Patorski

2011-12-01